#ພຣະທັມບໍ່ແມ່ນເລື່ອງທີ່ຈະບັງຄັບກັນໃຫ້ຮູ້ໄດ້

ພຣະທັມເປັນສິ່ງທີ່ຄວນຮຽກໃຫ້ມາເບິ່ງ ຄວນນ້ອມເຂົ້າມາໃສ່ຕົນ ແຕ່ບໍ່ແມ່ນວ່າຈະບັງຄັບໃຫ້ຮູ້ຫຼືຖືຕາມໄດ້ ແມ້ແຕ່ພຣະຕະຖາຄົດກໍເປັນຜູ້ບອກທາງ ບໍ່ສາມາດເຮັດໃຫ້ຜູ້ທີ່ບໍ່ບັນລຸໃຫ້ບັນລຸໄດ້

...ดังนั้น สาวกทั้งหลายของเรา ผู้อันเราสั่งสอนอยู่อย่างนี้ พร่ำสอนอยู่อย่างนี้ บางพวกก็บรรลุถึงนิพพาน อันจบสิ้นโดยส่วนเดียว บางพวกก็ไม่บรรลุ ดูก่อนพราหมณ์ในเรื่องนี้เราจะทำอย่างไรได้ ดูก่อนพราหมณ์ พระตถาคตเป็นเพียงผู้บอกหนทาง...

ເພາະພຣະທັມເປັນສິ່ງທີ່ວິນຍູຊົນຮູ້ສະເພາະຕົນ ເພາະຄວາມບໍລິສຸດແລະຄວາມບໍ່ບໍລິສຸດເປັນຂອງສະເພາະຕົນ

...ความชั่วอันบุคคลกระทำด้วยตน บุคคลนั้นจักเศร้าหมองด้วยตนเอง ความชั่วอันบุคคลไม่กระทำด้วยตนบุคคลนั้นจะบริสุทธิ์ด้วยตนเอง ความบริสุทธิ์และความไม่บริสุทธิ์เป็นของเฉพาะตน ผู้อื่นไม่พึงให้ผู้อื่นบริสุทธิ์ได้...

ເພາະບຸກຄົນທີ່ສ້າງມາຍັງບໍ່ທັນເຕັມ ຈັ່ງໃດ໋ກໍຫຼຸດພົ້ນບໍ່ໄດ້

บุคคลให้ทานเช่นกับด้วยทานของพระเวสสันดรทุก ๆ วันก็ดี สั่งสมบารมีธรรมมีศีลเป็นต้น อันสมควรแก่ญาณนั้นก็ดี ยังไม่ถึงสี่อสงไขยแสนกัปแล้ว ก็เป็นพระพุทธเจ้าในระหว่าง นั่นไม่ใช่ฐานะที่จะมีได้ เพราะเหตุไร เพราะญาณยังไม่ตั้งท้อง ยังไม่ถึงความไพบูลย์ ยังไม่ถึงความแก่รอบ เปรียบเหมือนข้อที่ข้าวกล้าจะออกรวงได้ โดยล่วงไป ๓ เดือน ๔ เดือน หรือ ๕ เดือน ไม่ถึงกาลนั้น ๆ แล้ว บุคคลจะปรารถนาวันละแสนครั้งทุก ๆ วันก็ดี รดน้ำวันละแสนครั้งทุก ๆ วันก็ดี จะให้ออกรวงได้โดยภายใน ๑ ปักษ์ หรือ ๑ เดือน นั่นไม่ใช่ฐานะที่จะมีได้ เพราะเหตุไร เพราะข้าวกล้ายังไม่ตั้งท้อง ยังไม่ถึงความไพบูลย์ ยังไม่ถึงความแก่รอบ ชื่อฉันใด ข้อที่บุคคลให้ทานเช่นกับด้วยทานของพระเวสสันดรทุก ๆ วันก็ดี สั่งสมบารมีธรรมมีศีลเป็นต้น อันสมควรแก่ญาณนั้นก็ดี ยังไม่ถึงสี่อสงไขยแสนกัปแล้ว จักเป็นพระพุทธเจ้าในระหว่าง นั่นไม่ใช่ฐานะที่จะมีได้ เพราะเหตุไร เพราะญาณยังไม่ตั้งท้อง ยังไม่ถึงความไพบูลย์ ยังไม่ถึงความแก่รอบ ฉันนั้นเหมือนกัน เพราะฉะนั้น พึงทำการบำเพ็ญบารมีตลอดกาลตามที่กล่าวนั่นเทียว

ທັມເປັນຂອງຍາກ ແສນກັບເປັນຢ່າງຕ່ຳ ຈຶ່ງຈະຮູ້ໄດ້

...พระศาสดา : อานนท์ เธอเห็นจะทำความสำคัญว่า ' ธรรมของเราอันบุคคลพึงฟังได้โดยง่ายกระมัง ? ' อานนท์ : ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ก็ธรรม (ของพระองค์) อันบุคคลพึงฟังได้โดยยากหรือ ? พระศาสดา : ถูกแล้ว อานนท์ อานนท์ : เพราะเหตุไร ? พระเจ้าข้า พระศาสดา : อานนท์ บทว่า ' พุทฺโธ ' ก็ดี ' ธมฺโม ' ก็ดี ' สงฺโฆ ' ก็ดี อันสัตว์เหล่านั้นไม่เคยสดับแล้ว ในแสนกัลป์ แม้เป็นอเนก: เพราะฉะนั้น สัตว์เหล่านั้นจึงไม่สามารถฟังธรรมนี้ได้...